مطبوعات و حکومت پهلوی | از سانسور و اجبار خودسانسوری تا قلع و قمع جراید
تاریخ انتشار: ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۰۷۷۱۲۸
به گزارش همشهری آنلاین، زمانی که رضاشاه قدرت را به‌دست گرفت و اعلام سلطنت کرد نشریات و روزنامه‌ها هم مانند بسیاری از بخش‌های جامعه، از قدرت مستبدانه او در امان نماند و رعب و وحشت بر تمام ارکان کشور به‌خصوص در حوزه اندیشه و مطبوعات سایه انداخت و نخست‌وزیری سیدضیاء در سایه حکومت دیکتاتوری رضاخان، به توقیف فله‌ای مطبوعات دامن زد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
رضاخان با آگاهی از این موضوع که مطبوعات، در جامعه و به‌ویژه در میان روشنفکران جا باز کرده و نقش مهمی در هدایت افکار مخالف دارد، فشار بسیاری به روزنامه‌نگاران می‌آورد. او به‌خوبی می‌دانست تصاحب مطبوعات، تصاحب قدرت است و کسی که مطبوعات را در اختیار دارد می‌تواند از آن برای افزایش قدرت و تأیید حکومت بهره بگیرد. از این‌رو بسیاری از روزنامه‌ها و روزنامه‌نگاران که با خواست حکومت همسو نبودند و زاویه داشتند، توقیف یا سرکوب شدند به‌طوری که در این دوره کمتر روزنامه‌ای را می‌توان سراغ گرفت که حداقل یک‌بار توقیف نشده باشد. به شهادت اسناد، «در این دوره جراید، به دلایل مختلف مکرر توقیف می‌شدند؛ چنان‌که در عرض یک هفته، بیش از ۲۰ روزنامه توقیف شد.»
با اجازه شهربانیدر آن روزگار خفقان، علاوه بر توقیف، سانسور هم بر پیکر نیمه جان مطبوعات سایه انداخته بود. سانسور در مطبوعات به حدی جدی و مهم تلقی می‌شد که کار سانسور رسما به شهربانی واگذار شده و طبق اسناد «کلیه مدیران جراید مجبور شدند برای درج هرگونه مطلبی در آغاز اجازه بازرسی مطبوعات را کسب نمایند» و در واقع جراید حق نشر هیچ‌گونه مطلبی را بدون اجازه شهربانی نداشتند. البته دخالت شهربانی تنها به زمان نشر مطالب محدود نمی‌شد و اعلانات روزنامه‌ها قبل از انتشار باید به‌نظر شهربانی می‌رسید.
خود سانسوریدر اطلاعیه دولت پهلوی دوم درخصوص آزادی مطبوعات ادعا می‌شد: «دولت آزادی مطبوعات را برابر قانون اساسی تضمین می‌کند و با تأکید بر درستی سیاست آزادی مطبوعات، تضمین می‌کند که در انجام وظایف قانونی کارکنان مطبوعات کشور هیچ‌گونه دخالت و اعمال نفوذ مستقیم و غیرمستقیمی از سوی دستگاه‌ها و مقامات دولت صورت نگیرد. دولت امنیت حرفه‌ای کلیه کارکنان مطبوعات کشور را نیز تامین می‌کند.» اما این اطلاعیه، ادعایی بیش نبود. مطبوعات در دوران پهلوی دوم، طی بازه زمانی طولانی سعی داشت اعمال رژیم را توجیه کند، همچنین در مطبوعات هیچ‌گاه از مخالفین و حوادث و جریانات واقعی سیاسی حتی اسمی برده نمی‌شد مگر زمانی که سخنان شاه علیه مخالفان منعکس می‌شد. مثلاً وقتی که محمدرضا پهلوی از «مرتجعین سیاه و سرخ» نام می‌برد مطبوعات نیز بلافاصله به طرق مختلف به تخریب مخالفان می‌پرداختند. شاید احساس می‌کردند چاره‌ای ندارند. آنها خود سانسوری را پذیرفته بودند. در دوره پهلوی مسئله سانسور قدرت گرفت و تراوش‌ها فکری متوقف شد. نویسنده و خواننده و گوینده و شنونده مستقیما در معرض این وضعیت خاص قرار داشتند. سانسور اجازه نمی‌داد تبادل فکری صورت گیرد و محیط را با خفقان کامل حفظ می‌کرد. این موضوع را ساواک طی دستوری در ۴ بهمن ۱۳۵۵ خطاب به مطبوعات رسما اعلام کرد: «هیچ‌گونه شکواییه، انتقاد، گلایه، چه صراحت و چه تلویح، در هیچ زمینه‌ای نباید در مطبوعات چاپ شود.»
بدترین دوره تاریخ مطبوعاتخفقان حاکم بر مطبوعات باعث اعتراض بسیاری از روزنامه‌نگاران شد. «در یکی از اسناد به تاریخ ۱۸ تیر ۱۳۰۵، مدیر روزنامه میهن، ابوطالب شیروانی، ضمن ابراز نارضایتی از توقیف روزنامه تخت‌جمشید در شیراز می‌گوید: «... اگرچه این رویه (سانسور) در مرکز مملکت نیز ادامه دارد، لیکن ماها موظف هستیم که تذکر بدهیم که در کابینه حضرت اشرف اختناق مطبوعات، آن هم تا این درجه سخت و غیرقابل تحمل، سزاوار نیست....» تمام این تلاش‌ها برای تبدیل مطبوعات به ابزار تأیید و مشروع جلوه دادن حکومت و اقدامات آن انجام می‌گرفت. در نهایت مجموع این شرایط، باعث شد تا این دوره یکی از بدترین دوران در طول تاریخ حیات مطبوعات در کشور به‌شمار آید.
شکستن قلم مخالفانتوقیف فله‌ای مطبوعات و تحت فشار گذاشتن روزنامه‌نگاران در دوره رضاشاه باعث کاهش تعداد نشریات شد؛ به‌طوری که طبق اسناد ساواک، ۵۴۰ نشریه در اواخر سلطنت احمدشاه، در پایان رژیم پهلوی به ۸۶ نشریه کاهش یافت. رضاخان از مخالفت علنی با اهل قلم و آزاداندیشان ابایی نداشت به‌طوری که بعد از توقیف ده‌ها نشریه و روزنامه در ۱۷ اسفند۱۳۰۰ در اعلامیه‌ای اعلام کرد: «... قلم مخالفین را می‌شکنم و زبان می‌برم.» در این شرایط، تنها مطبوعاتی اجازه نشر می‌یافت که یا مورد تأیید حکومت بود و یا به‌اجبار با سانسور شدید منتشر می‌شد.
نباید نوشت مزرعه خشک شده!خاطرات مستند روزنامه‌نگاران و صاحبان نشریات در دوره پهلوی تاریخ شفاهی و گواهی بر اعمال فشار و سانسور بر مطبوعات در این دوره است. در یک نمونه پرویز ناتل‌خانلری، صاحب مجله ادبی و معروف سخن، با بیان اینکه وزارت اطلاعات توزیع مجله سخن را پیش از بررسی و دادن مجوز ممنوع کرده بود، خاطره‌ای با موضوع سانسور این مجله ادبی را شرح می‌دهد. سانسور مربوط به داستانی در باره یک دهقان است که در کنار دریاچه هامون مزرعه داشت و به‌علت خشکی دریاچه، مزرعه را از دست داده و بدبخت شده بود. آن شماره مجله به سبب این داستان اجازه انتشار پیدا نکرد. خانلری برای جویا شدن دلیل این کار با وزیر اطلاعات تماس می‌گیرد. در این گفت‌وگو خانلری از وزیر می‌پرسد که «نیامدن باران و خشک شدن دریاچه مربوط به سیاست داخلی است یا خارجی؟» استدلال خانلری این بود که خشک شدن آب دریاچه به‌علت نیامدن باران است و آن وقت مجله را به این علت توقیف کرده‌اند! وزیر، قول رسیدگی داد و ساعتی بعد، مسئول امور مربوط به روزنامه‌ها در وزارت اطلاعات تماس گرفت و گفت، «با وجود اصلاحات ارضی نباید نوشت که مزرعه‌ای خشک می‌شود!» خانلری در مقابل گفت، «اصلاحات ارضی که تعهد باران نکرده» و در جواب هم شنید که «به هر حال این‌جور مطالب به گوش خارجی‌ها می‌رسد و دستاویزی برای عیب‌جویی از رژیم می‌شود.» خانلری می‌گوید: «در مقابل، چاره‌ای جز کوتاه آمدن نبود، دیدم با این‌جور آدم‌ها جرّوبحث فایده ندارد. گوشی را گذاشتم و باز چند صفحه از مجله را ناچار کندیم و به همان صورت ناقص منتشر کردیم.»
کد خبر 741056 برچسب‌ها رسانه - رادیو پهلوی تاریخ عمومی ایرانمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: جشنواره فیلم فجر رسانه رادیو پهلوی تاریخ عمومی ایران روزنامه نگاران روزنامه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۰۷۷۱۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رسانه‌های خارجی جنبش دانشجویی آمریکا را وارونه سازی می‌کنند
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مازندران، سینا قربانی تحلیلگر و کارشناس مسائل رسانه در گفتگو با بخش خبری ساعت ۲۰ صدا و سیمای مازندران، گفت: رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی که ظاهرا به نابینایی مطلق هم دچار شدند، تظاهرات چند صدهزار نفری در آمریکا، لندن و دیگر کشور‌های غربی، علیه نسل کشی رژیم صهیونیستی را نمی‌بینند، اما اعتراض یک نفره در فلان گوشه ایران که در یک پارک برای دقایقی انجام شده را ضریب می‌دهند.
این کارشناس مسائل رسانه، افزود: برای توصیف وضعیت استیصال گردانندگان رسانه‌های ضد ایرانی باید این مثال معروف را گفت که می‌گویند: فلانی از سر لا علاجی به گربه میگه خانباجی.
او افزود: در همین چند روز گذشته میزان اخبار منفی و گمراه‌کننده رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی افزایش چند برابری داشته و دلیل این افزایش نیز این است که می‌خواهند اهمیت اعتراضات دانشجویی و رفتار‌های خشن نیروهای امنیتی آمریکا را سانسور کنند و اهمیت آن را برای مخاطبین کاهش بدهند.
سینا قربانی، گفت: همین رسانه‌های فارسی زبان خارجی که سال‌ها است مدعی اجرای حقوق بشر و احترام به اعتراضات را تبلیغ می‌کنند و مدام با بمباران اطلاعاتی وضعیت ایران را سیاه و وضعیت غرب را سفید جلوه می‌دهند امروز در شرایطی قرار گرفتند که رفتار‌های خشونت آمیز پلیس با اساتید دانشگاه را به طور کامل سانسور می‌کنند و به طور مصداقی از تاکتیک پنهان سازی واقعیت و انتشار اطلاعات بی اهمیت برای گمراه کردن مخاطبان استفاده می‌کنند.
کد ویدیو دانلود فیلم اصلی
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند